سیاست مدارهای ایرانی در توییتر و اینستاگرام - فروشگاه ویژه ها

7 روز از وقوع حادثه تلخ هواپیمای اوکراینی می گذرد و تا به امروز جز 7 نفر، دیگر توییترنشینان دولت تمایلی برای نوشتن و همدردی درباره حادثه هواپیمای اوکراینی نشان نداده اند. در تلاطم روز هایی که تمییز خبر و سره از ناسره سخت بود و در طوفان خبری روز شنبه که بر سر میلیون ها ایرانی آوار شد، تنها چند توییت انگشت شمار از هزاران توییت این 20 نفر هم درد و هم دل با این قضیه شد.

البته همچنان این سوال مطرح است که اعضای رده بالای دولت به کدام دلیل در شبکه های مجازی فعالیت دارند و با استفاده از این ابزار فیلترشده، می خواهند سر کدام صحبتی را باز نمایند که نمی توانند به خبرنگاران بگویند. این گزارش تحلیلی است بر چند و، چون حضور 36 نفر از کابینه دولت دوازدهم، شامل رییس جمهوری، هیات وزیران، معاونان رییس جمهوری، روسای سازمان های وابسته به ریاست جمهوری و بعضی سازمان های دیگر مثل صدا و سیما و شهرداری در شبکه اجتماعی توییتر. آنچه پیش رو دارید تحلیل رفتار اعضای کابینه دولت در شبکه های اجتماعی است با این موضوع که آنالیز کنیم و ببینیم آن ها تا چه اندازه اهل اظهارنظر، پاسخگویی و موضع گیری هستند.

چگونه این گزارش تهیه شد؟

اطلاعات آماری منتشر شده در این گزارش بر مبنای آنالیز 20 حساب کاربری توییتر تا ساعت 15 روز سه شنبه، 24 دی ماه است. گفتنی است در این گزارش پاسخ دادن به معنا Reply زدن به حساب کاربری دیگری است و چنانچه شخصی در متن توییت خود خطاب به شخصی یا اشخاصی پاسخی داده باشد، در این آمار لحاظ نشده است. چنانچه حساب های فعال توییتری بیش از هزار توییت منتشر نموده باشند، با توجه به محدودیت های وب سایت مورداستفاده به آنالیز هزار توییت آخر آن ها اکتفا شده است و دیگر تحلیل ها و آمار منتشر شده هم به این اطلاعات متکی است. برای تحلیل هشتگ های پرکاربرد و سایر اطلاعات این گزارش از وب سایت accountanalysis.app/twitter بهره گرفته شده است.

چه کسانی پرطرفدارند؟

توییتر میان پاستورنشینان محبوبیت بیشتری به نسبت اینستاگرام دارد. از 36 نفر مورد آنالیز، 20 نفر حساب کاربری توییتر و 16 نفر حساب کاربری اینستاگرام فعال دارند.

پرمخاطب ترین عضو کابینه دولت دوازدهم در شبکه توییتر، محمدجواد ظریف خوانساری، وزیر امور خارجه با یک میلیون و چهارصدهزار فالوئر است. پس از او حساب فارسی حسن روحانی، رییس جمهوری با 759.3 هزار فالوئر، محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات با 215.7 هزار فالوئر، اسحاق جهانگیری، معاون اول ریاست جمهوری با 185.7 هزار فالوئر، معصومه ابتکار، معاون رییس جمهوری و امور زنان و خانواده با 119.3 فالوئر و حسام الدین آشنا، رییس مرکز آنالیز های استراتژیک و مشاور رسانه ای رییس جمهور، با 113.3 هزار فالوئر در صندلی شش مسوول دولت قرار می گیرند که مخاطبانی بالای صدهزار نفر دارند.

قیاس این صندلی ها در اینستاگرام، اقلا در رده های بالا با توییتر تقریبا یکسان است. حسن روحانی با 2 میلیون و 200 هزار فالوئر از وزیر خارجه اش در اینستاگرام پیشی گرفته است. پس از روحانی، ظریف با 746 هزار فالوئر، محمدجواد آذری جهرمی با 575 هزار فالوئر، اسحاق جهانگیری با 327 هزار فالوئر و معصومه ابتکار با 189 هزار فالور پنج صدرنشین دولتی ها در اینستاگرام هستند. حسام الدین آشنا در اینستاگرام حساب کاربری رسمی ندارد و به جز این پنج نفر، حساب دیگری از اعضای کابینه دولت دوازدهم بالای صدهزار فالوئر ندارد.

چه کسانی غایبند؟

عبدالعلی علی عسگری، رییس سازمان صدا و سیما؛ امیر حاتمی، وزیر دفاع و پشتیبانی نیرو های مسلح؛ سید علیرضا آوایی، وزیر دادگستری؛ عیسی کلانتری، رییس سازمان حفاظت محیط زیست؛ سید محمدعلی شهیدی، رییس بنیاد شهید و امور ایثارگران؛ علی اکبر صالحی، رییس سازمان انرژی اتمی؛ سورنا ستاری، معاون علمی و فناوری رییس جمهور؛ فرهاد دژپسند، وزیر امور مالی و دارایی و رضا اردکانیان، وزیر نیرو؛ منصور غلامی، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری؛ حسینعلی امیری، معاون رییس جمهور در امور مجلس؛ لعیا جنیدی، معاون حقوقی ریاست جمهوری نه در توییتر و نه در اینستاگرام حساب فعال شخصی ندارند.

علاوه بر این بعضی از اعضای دولت در یکی از این دو رسانه فعال هستند. 8 نفر تنها در توییتر حساب کاربری فعال دارند از جمله مشاور رسانه ای رییس جمهور؛ وزیر ورزش و جوانان؛ وزیر نفت؛ وزیر میراث فرهنگی؛ گردشگری و صنایع دستی؛ وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی؛ وزیر صنعت، معدن و تجارت؛ وزیر آموزش و پرورش و رییس سازمان اداری و استخدامی کشور علی رغم فعالیت در توییتر حساب اینستاگرامی ندارند و در کنار اینها، وزیر اطلاعات، وزیر راه و شهرسازی و وزیر کشور 3 عضو هیات کابینه هستند که علی رغم اکانت ایسنتاگرامی فعال، در توییتر فعالیت ندارند.

چقدر توییت می نمایند؟

معاون رییس جمهور در امور زنان و خانواده با 5 هزار و 710 توییت در راس توییت نمایندگان هیات دولت قرار می گیرد، پس از او به ترتیب، حسام الدین آشنا با 4 هزار و 426 توییت؛ رییس جمهور با 3 هزار و 389 توییت؛ آذری جهرمی با هزار و 154 توییت، چهار نفری هستند که تا به امروز بیش از هزارتوییت نموده اند. کم توییت نمایندگان جدول هم در مقام نخست وزیر صنعت، معدن و تجارت با 3 توییت و وزیر نفت با 4 توییت است. در اینستاگرام محمد شریعتمداری بیش از دیگران فعال است و با هزار و 558 پست در راس فعالان اینستاگرامی دولت واقع شده است. اسحاق جهانگیری با هزار و 259 پست، محمود واعظی با هزار و 253 پست، معصومه ابتکار با هزار و 152 پست و رییس جمهور با هزار و 100 پست در رده های دیگر قرار دارند.

چرا توییت می نمایند؟

آنالیز نوع توییت های منتشر شده از 20 حساب فعال این جمع نشان می دهد که بخش اعظمی از نوشته های منتشر شده در توییتر، به شکل توییت هستند، به این معنا که پاستورنشینان توییت نویس بیشتر (72 درصد) تمایل دارند در حساب های توییتری خود بنویسند و احتمالا این نوشته ها مبتنی بر گزاره های خبری است. 17 درصد دیگر محتوای این توییت ها بازنشر دیگر نوشته ها در توییتر است و از این میان فقط 5 درصد نوشته ها پاسخ به حساب های فعال دیگران است.

تا به امروز حدود 700 پاسخ از این جمع 36 نفره خطاب به دیگر توییترنشینان منتشر شده است. وزیر جوان با 379 پاسخ (از میان هزار توییت آخر) در صدر پاسخ دهندگان توییتری قرار می گیرد، پس از او حسام الدین آشنا از میان 100 توییت آخر خود صرفا 178 توییت را به پاسخگویی به دیگران اختصاص داده است و نفر سوم وزیر فرهنگ و ارشاد با مجموع پاسخ 77 توییت است. اختلاف معنادار فالوئر (دنبال نمایندگان) و دنبال شوندگان این حساب های کاربری حاکی از آن است که حضور دولتی ها در توییتر، بیش از آنکه نشان دهنده تعامل آن ها با سایر توییترنشینان باشد، گویای این واقعیت است که این جمع 20 نفره از دولت از توییتر به عنوان ابزار خبرگزاری استفاده می نمایند.

اینجاست که این سوال مطرح می گردد که در این صورت کار خبرگزاری ها چیست؟ در حالی که تمام وزارتخانه ها و شعبه های مختلف دولت دست به تاسیس خبرگزاری های مختلف زده اند، اعضای دولت چرا به توییتر که فضای تعامل و هم رسانی است، به چشم خبرگزاری نگاه می نمایند و حتی اگر به این چشم به توییتر نگاه می نمایند و از برج عافیت تنها متن های 140 کلمه ای را در شبکه ای پیچیده از اطلاعات به حال خود رها می نمایند و می فرایند، چرا این توییترنشینان در روز های سخت خبررسانی از همین ابزار برای همدلی با جامعه، اقلا جامعه ای که در این فضا زیست می نماید، اقلا هزاران نفری که زیر نام آن ها به چند کا تبدیل شده اند، واکنش درخوری نشان ندادند؟

چه کسانی به هواپیمای اوکراینی واکنش نشان دادند؟

هشدار، به کارگزاران ایرانی تبار رسانه های فارسی زبان هشدار داده می گردد از مشارکت در جنگ روانی مربوط به هواپیما های اوکراینی و همکاری با ایران ستیزان خودداری نمایند. پیش از اعلام آن خبر شوم، حسام الدین آشنا، مشاور رسانه ای ریاست جمهوری با نوشتن این توییت موجی از واکنش ها را، خصوصا از طرف خبرنگاران به همراه داشت.

روز شنبه، 21 دی ماه و پس از اینکه ریاست جمهوری در بیانیه ای علت اصلی سقوط هواپیمای اوکراینی را خاطرنشان کرد، آشنا توییت پرحاشیه دیگری نوشت: شلیک به پدافند اشتباه بود/ شلیک به پدافند هم اشتباه بود. این توییت مشاور روحانی حدود 200 بار ریتوییت شد و حدود 2 هزار بحث هم زیر آن شکل گرفت.

با این حال توییت سوم آشنا در واکنش به این حادثه تلخ، مبتنی بر عکسی از میدان ولیعصر با عنوان آه از غمی که تازه گردد با غمی دیگر فقط 7 بار ریتوییت شد و فالوئر های 11 هزار نفری او چندان وقعی به این ابراز همدردی ننهادند. توییت های ریاست جمهوری و محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه کشور به زبان انگلیسی پرواکنش ترین توییت هایی بودند که اعضای هیات دولت در واکنش به حادثه سقوط هواپیمای اوکراینی منتشر کردند.

جواد ظریف با نوشتن یک روز تلخ در حساب انگلیسی زبان خود، روز شنبه دو توییت به انگلیسی در همدلی با داغدیدگان و خانواده های قربانیان منتشر کرد که این دو توییت بیش از 10 هزار بار بازنشر شدند. ظریف روز یکشنبه، 22 دی ماه این بار به فارسی واقعه اتفاق افتاده را تسلیت گفت و از وقوع این امر پوزش خواست و شماره تلفنی را از وزارت خارجه منتشر کرد که خانواده قربانیان می توانند با آن پیگیر ماجرا باشند.

بیانیه روز شنبه ریاست جمهوری در توییتر فارسی رییس جمهور نیز منتشر شد و بیش از آنکه بازنشر پیدا کند (438 بار)، مورد بحث و مجادله نهاده شد (7042). ریاست جمهوری به فارسی تنها یک بار به این مساله اشاره نمود، در حالی که روحانی در حساب کاربری انگلیسی خود 3 بار به این ماجرا واکنش نشان داد و همدردی کرد. توییت دوم انگلیسی ریاست جمهوری بالای 9 هزار بار بازنشر شد.

اسحاق جهانگیری، معاون اول ریاست جمهوری نیز همزمان با حسن روحانی در توییتر خود نوشت: باید خود را جای تک تک بازماندگان این فاجعه، شهفرایندان ایرانی و مسوولان بگذاریم تا به عمق و ابعاد آن، از قربانی شدن جوانان نخبه تا لطمه دیدن اعتماد اجتماعی و مسائل فنی و نظامی حساس باشیم. جهانگیری با استفاده از دو هشتگ جدی و شفاف خواهان پیگیری این ماجرا شده و نوشته بود که خود را شریک داغ سنگین همه خانواده های سوگوار و عموم ملت می داند.

از میان دیگر اعضای کابینه، معصومه ابتکار، معاون رییس جمهوری در امور زنان و خانواده در سه توییت به این مساله واکنش نشان داد. ابتکار روز دوشنبه 23 دی ماه با انتشار توییتی خاطرنشان کرد که با خانواده های شهدای هواپیمای اوکراین دیداری داشته است و تبادل نظر با خانواده شهدای هواپیمای اوکراینی نه فقط از سر وظیفه، بلکه از سر داغداریست. حدود 12 هزار فالوئر حساب کاربری ابتکار تنها 20 بار این متن را بازنشر نموده و 244 بار آن را پسندیدند.

علی ربیعی، سخنگوی دولت تا روز دوشنبه واکنشی به این حادثه نشان نداد تا اینکه دوشنبه در رشته توییتی از جلسه دولت و پیگیری قصور ومسوولیت های فراموش شده در وقوع این حادثه نوشت. این توییت فقط 7 بار ریتوییت شد. جز وزیر امور خارجه، فقط یک وزیر دیگر در حساب های توییتری خود به این ماجرا واکنش نشان دادند: سید عباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی پیگیری سانحه هوایی را حق ملت دانسته و نوشته بود که این خواسته نباید با برچسب گذاری مخدوش گردد.

علاوه بر این، سید عباس صالحی روز شنبه در توییتی به سهم خود از خانواده های داغدار هواپیمای اوکراینی عذرخواهی نموده بود که این توییت فقط 7 بار ریتوییت شد. جمشید انصاری، رییس سازمان اداری و استخدامی کشور نیز با نوشتن آهوان گم شدند در شب دشت/ آه از آن رفتگان بی برگشت در حساب فعال توییتری خود با خانواده های درگذشتگان هواپیمای اوکراین همدلی کرد.

این توییت تا لحظه تنظیم این گزارش تنها 2 بار بازنشر شده و 24 لایک خورده است. دیگر توییترنشینان، خصوصا محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری که در توییتر بسیار فعال است، به این ماجرا هیچ واکنشی در حساب های توییتری خود نشان ندادند.