سنجش تغییر اندازه سفره دهک های در آمدی با متر شاپرک - فروشگاه ویژه ها

بهترین تجربه سفر را به کانادا تجربه کنید و با مجری مستقیم تورهای کانادا بهترین برنامه سفر را برای خود انتخاب کنید.

به گزارش خبرنگاران داده های شاپرک نشان می دهد میانگین مبالغ تراکنش دهک دهم در اولین ماه سال نسبت به اسفند 98، کاهش 22/ 30 درصدی داشته است، این شاخص برای دهک اول 56/ 1 درصد کاهش را نشان می دهد؛ در ظاهر گروه های کم درآمد افت تراکنشی کمتری داشته اند؛ اما از زاویه دیگر همین میزان تراکنش معنادار است. سهم قابل توجه کالاهای لوکس در خانوارهای پردرآمد و کاهش قابل توجه مصرف آنها در ایام شیوع کرونا، در کنار تعطیل بودن بعضی از خدمات، امور تفریحی و محدودیت های در نظر گرفته شده را می توان مهم ترین دلیل کاهش حجم تراکنش های گروه های پردرآمد جامعه دانست. در مقابل کاهش 56/ 1 درصدی میانگین مبالغ تراکنش دهک اول، نیز با توجه به اینکه بخش عمده ای از سبد هزینه ای این دهک را اقلام ضروری مانند خوراکی تشکیل می دهد، حکایت از کوچک تر شدن سفره این خانوارها دارد؛ زیرا طبق اعلام مرکز آمار تورم ماهانه گروه خوراکی ها، آشامیدنی ها در ماه فروردین بالغ بر 1/ 5 درصد بوده است. با توجه به اینکه این گروه کالایی بخش قابل توجهی از سبد مصرفی خانوارهای کم درآمد را تشکیل می دهد، می توان نتیجه گرفت که سفره خانوارهای دهک اول بسیار بیشتر از کاهش مبالغ تراکنشی کوچک شده است.

آنالیز گزارش مالی شاپرک نشان می دهد، میانگین مبالغ تراکنش در دهک دهم (بر اساس ارزش و تعداد تراکنش ها) در ایام همه گیری کرونا نسبت به دهک های پایین تر کاهش بسیار بیشتری داشته است. درحالی که میانگین مبالغ تراکنش در دهک دهم در اسفند 98 در حدود یک میلیون و 300 هزار تومان بوده است، این مقدار برای فروردین 99 به 908 هزار تومان کاهش پیدا نموده است. در حقیقت این موضوع نشان می دهد بخش بزرگی از سبد مصرفی خانوارهای پردرآمد را کالاهایی با کشش مصرفی بالا و کالاهای لوکس تشکیل می دهد. از سوی دیگر میانگین مبالغ تراکنش دهک اول در فروردین 99 نسبت به ماه قبل از خود 56/ 1 درصد با افت روبرو شده است که این موضوع نیز نشان می دهد بخش عمده ای از مصرف خانوارهای کم درآمد کالاهای لازم است که حتی در ایام بحرانی مانند ماه های گذشته و در پی شیوع ویروس کرونا، قابلیت حذف از سبد مصرفی خانوار را ندارد.

کاهش تراکنش های بانکی در فروردین ماه

گزارش مالی شاپرک برای فروردین ماه سال 99 نشان می دهد که هم تعداد تراکنش های بانکی و هم ارزش کل این تراکنش ها، نسبت به اسفند سال 98 کاهش قابل ملاحظه ای داشته است. در حقیقت این گزارش نشان می دهد که شیوع ویروس کرونا به تبادلات مالی و روزمره مردم آسیب وارد نموده است. در اولین ماه از سال 99، در حدود 1922 میلیون تراکنش به طور کلی در سیستم شاپرک به ثبت رسیده است که ارزشی برابر با 198 هزار میلیارد تومان داشته است. مقایسه این حجم از تراکنش توسط کارت های بانکی با ماه قبل از فروردین نشان می دهد، هم تعداد تراکنش ها و هم ارزش آنها کاهش قابل توجهی داشته است. تعداد تراکنش ها نسبت به اسفند با کاهش 7/ 15 درصدی روبرو شده است و ارزش تراکنش در شبکه الکترونیکی پرداخت کارت نیز با کاهش 7/ 39 درصدی روبه رو شده است.

مقایسه تعداد تراکنش های فروردین 99 با ماه مشابه در سال گذشته نیز حاکی از افزایش 19/ 5 درصدی در تعداد تراکنش و 8/ 7 درصدی در مبلغ تراکنش بوده است. البته در افزایش در مبلغ تراکنش باید میزان تورم در سال 98 نیز لحاظ گردد تا مقدار حقیقی ارزش تراکنش ها در این دو ماه با یکدیگر مقایسه گردد. در این گزارش البته مقدار حقیقی تراکنش های فروردین 99 با ماه مشابه سال گذشته نیز مقایسه شده است و بر این اساس ارزش حقیقی تراکنش های اولین ماه امسال 87/ 9 درصد کاهش را نسبت به سال گذشته نشان می دهد. تمامی این آمارها نشان از ردپای پررنگ شیوع همه گیری کرونا بر اقتصاد کشور و کند شدن چرخ تبادلات روزمره حکایت دارد.

کاهش ارزش تراکنش پولدارها

در گزارش شاپرک همچنین اطلاعات ارزش تراکنش ها به تفکیک دهک های مختلف نیز آمده است.

مرکز شاپرک در این گزارش در خصوص شاخص دهکی توزیع مبالغ تراکنش ها و نحوه محاسبه آن نیز توضیحاتی ارائه داده است. در این گزارش آورده شده است که برای معین دهک ها، تراکنش ها به ترتیب ارزش مبالغ دسته بندی شده و به 10 قسمت برابر به لحاظ تعدادی تقسیم می گردد. یک دهم از تراکنش ها با پایین ترین مبالغ دهک اول و یک دهم از تراکنش ها با بالاترین مبالغ دهک دهم نامیده می گردد.

آنالیز آمار دهک های مختلف نشان می دهد در فروردین 99 میانگین ارزش تراکنش بخش مرفه جامعه کاهش بسیار بیشتری نسبت به دهک های کم درآمد و اقشار آسیب پذیر داشته است. مقایسه ماهانه میانگین مبالغ تراکنش دهک دهم نسبت به اسفند 98 حکایت از کاهش 30 درصدی ارزش تراکنش های این دهک دارد و این درحالی است که برای دهک اول، در فروردین ماه، فقط 56/ 1 درصد میانگین مبالغ تراکنش ها کاهش پیدا نموده است. طبق این گزارش میانگین تراکنش های صورت گرفته از سوی دهک دهم درحالی که در اسفند سال گذشته 13 میلیون ریال بوده است، این رقم برای فروردین به 9 میلیون و 86 هزار ریال رسیده است. از سوی دیگر اما برای دهک اول این مقدار از 18 هزار و 844 ریال در اسفند به 18 هزار 550 ریال رسیده است.

کاهش بسیار کمتر مقدار ارزش میانگین تراکنش های بانکی اقشار کم درآمد نسبت به اقشار پردرآمد نشان می دهد، سهم بزرگی از مخارج دهک های پایین به اقلام ضروری تر اختصاص دارد که در ایام اضطراری مانند ایام کرونا نیز، نمی توان از خرید آن چشم پوشی کرد. در حقیقت بخش بزرگی از هزینه های خانوارهای ثروتمند را کالاهایی با کشش بالا یا کالاهای لوکس تشکیل می دهد که در مواقع بحرانی مانند همه گیری کرونا، مقدار مصرف آن به راحتی کاهش پیدا می نماید. کاهش مسافرت های داخلی و خارجی، رفت و آمدهای غیرضروری و رفتن به رستوران و گروه کالاهای فرهنگی مانند سینما و کنسرت از جمله کالاهایی هستند که در فروردین ماه چه از لحاظ محدودیت های دولتی و چه از لحاظ احتیاط بیشتر از سوی این خانوارها با کاهش تقاضا روبرو شده اند. البته با اینکه کاهش میانگین مبالغ تراکنش در دهک اول، بسیار کمتر از دهک دهم تراکنشی بوده است، اما باید توجه داشت که همین کاهش 56/ 1 درصدی در دهک اول به دلیل وجود کالاهای ضروری در سبد مصرفی این گروه از خانوارها، موجب شدیدتر شدن فقر و کاهش مصرف اقلام ضروری می گردد. درصدی که شاید با مقدار ظاهری کوچک تر ضربه محکم تری به خانوارهای این دهک وارد کند.

البته تفاوت در مقدار مطلق میانگین تراکنش های بین دهک اول و دهم تابع عوامل دیگری نیز هست. یکی از این عوامل تفاوت در روش پرداخت بین خانوارهای کم درآمد و خانوارهای مرفه است. خانوارهای دهک دهم اغلب تراکنش های خود را به صورت اینترنتی انجام می دهند؛ درحالی که حجم بیشتری از مبادلات افراد دهک اول به صورت نقدی صورت می گیرد که این مبادلات در آمار شاپرک منعکس نمی گردد. از سوی دیگر خانوارهای دهک دهم معمولا خریدهای خود را به صورت یک جا و از فروشگاه های اینترنتی انجام می دهند که این موضوع نیز بر مقدار ارزش میانگین تراکنش ها اثر می گذارد. اما در بین گروه های کم درآمد خریدهای متفرقه و جدا از هم احتمالا رواج بیشتری دارد.